اقتصاد سیاسی انرژی و تحولات بازار نفت و گاز
.
اطلاعات کاربری
درباره ما
دوستان
خبرنامه
آخرین مطالب
لینکستان
دیگر موارد
آمار وب سایت

تلاش برای حضور مجدد در بازارنفت

جمهوری اسلامی ایران به همراه مذاکرات هسته ای ، بر فعالیت های خود در چارچوب دیپلماسی انرژی افزوده است .در واقع ایران خود ار برای جذب سرمایه و ورود به  بازارهای انرژی از راه های گوناگون آماده می کند. ایران طی 6 سال آینده به 185 میلیارد دلار سرمایه گذاری در صنعت نفت وگاز احتیاج دارد .در این چارچوب و در اولین گام ، وزیر نفت طی نامه ای به اوپک خواسته است زمینه را برای افزایش صادرات نفت ایران بعد از تحریم ها محیا کنند. هم زمان وزیر نفت ایران هشدار داده که اگر کشورهای جهان به دنبال ثبات بلند مدت بازار نفت هستند، باید مانع از کاهش قیمت جهانی نفت شوند . بنابراین ایران به صورت جدی به دنبال آن است که در فاصله کوتاهی تولید نفت خود را به سطح پیش از تحریم ها برساند حتی اگر منجر به کاهش قیمت نفت شود در این راستا و بر اساس گزارش سازمان بین المللی انرزی ایران در ماه می 2015 بالاترین میزان صادرات نفت را از زمان تشدید تحریم ها به دست آورده است.

ایران در ماه می 2.85 میلیون بشکه نفت استخراج کرده است . میزان صادرات نفت ایران در ماه آوریل بیشتر است و بالاترین رقم از ژوئن 2012 به شمار می رود .مشخص نیست چه میزان از نفت فروخته شده در ماه می از ذخایر نفتی بوده است .به گفته رییس شرکت ملی نفت، ایران 10 میلیون بشکه نفت ذخیره شده بر روی آب دارد ، رقمی که خبرگزاری رویترز آن را در حدود 38 تا 40 میلیون بشکه می داند. به هر حال میادیم ایران طی 6 ماه پس از برداشته شدن تحریم ها ، توانانیی تولید 3.4 تا 3.6 میلیون بشکه نفت در روز را دارند. بر این اساس ، وزیر نفت از افزایش ظرفیت استخراج نفت از سه به چهار میلیون بشکه نفت در روز پس از لغو تحریم ها خبر داده است .  اینکه ایران می تواند فروش نفت خود را به یک میلیون بشکه در روز به محض برداشته شدن تحریم های افزایش دهد، توسط برخی از کارشناسان و شرکت های مشاوره انرژی مورد تردید قرار گرفته است .

شرکت مشاوره آتیه ساز مستقر در وین در این باره اعلام کرده که ایران حدود 20 میلیون بشکه نفت در درون نفتکش ها و بر روی آب ذخیره کرده است . این ذخایر به ایران اجازه خواهد داد به سرعت بر میزان صادرات نفت خود بیفزاید ، اما بازگشته به سطح تولید نفت پیش از تحریم ها به علت زمان بری اجرای لغو تحریم ها وهمچنین زمان بر بودن از سر گیری ظرفیت تولید برای ایران ، حدود 12 تا 18  ماه طول می کشد . بنابراین ، ایران در اوایل سال 2017  می تواند 2.5 میلیون بشکه نفت در روز صادر کند.

اگر قیمت های کنونی نفت ادامه وتولید نفت غیر متعارف کاهش یاید، با توجه به اینکه نفت سنگین ایران مشتریان بسیاری دارد وبسیاری از پالایشگاه ها برای این نوع نفت طراحی شده اند ایران می تواند سهم خود از بازار نفت را تا سال 2017 به دست آورد.

با این اوصاف ، دیر یا زود پس از لغو تحریم ها ، طبیعتا" بازارهای زیادی پیش روی نفت ایران به وجود خواهد آمد . یکی از این بازارهای چین است .  در حال حاضر تامین کننده اصلی نفت چین ، عربستان سعودی است . بنابراین، ورود ایران به بازارنفت ، سازمان کشورهای صادر کننده نفت ( اوپک) را که عربستان سعودی رقیب استراتژیک ایران در آن نقش اول را ایفا می کند ، تحت فشار قرار می دهد .  ایران در جهت افزایش تولید نفت از فعالیت همه شکرت های بین المللی نفت از جمله لوک اویل اکسون موبیل ، بی پی ، شل ، انی که علاقه مند به همکار با تهران هستند استقبال کرده است.

زنگنه در حاشیه نشست اوپک در وین که در نیمه خرداد 1394، با مدیران ارشد شرکت های نفتی نظیر مدیران عامل توتال ، شل ، انی و لوک اولی دیدار کرد. وی با اشاره به الگوی قراردادی جدید در بخش بالا دستی که قرار است اواخر امسال ، احتمالا تا ماه سپتامبر ، به همراه پیشنهاداتی در زمینه پروژ ه های مختلف ارائه شود ، اعلام کرد میادین جدید نفتی ، میادین نفتی قهوه ای نظیر گچساران ، مارون ، بی بی حکمیه و پازانان  هستند که وزارت نفت به دنبال ترمیم آنهاست . با وجود اینکه مذاکرات با مدیران شرکت های نفتی بر روی هیچ پروژه خاصی متمرکز نبوده ، اما در مورد پروژ ه های ترمیم نفتی تبادل نظر شده است. در این دیدارها برخی از این شرکت های مانند شل نسبت به پرداخت بدهی خود نیز اطمینان دادند. اگرچه وزارت نفت هرگونه نشست میان زنگنه و روسای شرکت های آمریکایی مانند اکسون موییل ، شورون وکونوکو فیلیپسس را رد کرد، اما وزیر نفت اعلام کرد شرکت های آمریکایی ها فناوری برتری دارند . از این رو ، همکاری با شرکت های آمریکایی به علیت فناوری بالایی که دارند می تواند با ارزش باشد. این درحالی است که به گفته وزیر نفت، اروپایی ها هیچ مزیت خاصی ندارند، اما در مجموع ایران از همه شرکت های بین المللی استقبال می کند.

موضوع قابل توجه در این ارتباط ، اخبار مربوط به همکاری نفتی ایران و روسیه بود. به گفته زنگنه ، وی با الکساندرنوواک وزیر انرژی روسیه در وین پایتخت اتریش توافق کرده تا این کشور روزانه کمتر از 500  هزار بشکه درمقابل پول ها برای خرید اقلامی نظیر فولاد، گندم و محصولات جانبی تولید نفت از روسیه استفاده کند. بر اساس توافق ، قزاقستان و بلاروس ، خرید نفت ایران از روسیه را انجام خواهند داد چرا که آنها بخشی از اتحادیه گمرکات اورآسیا هستند. وزیر نفت در حین برگشت از اجلاس کشورهای صادرکنند نفت اوپک اظهار امیدواری کرد که روسیه نخستین محموله واردات نفتی خود را هرچه سریعتر از ایران وارد کند . بر این اساس ، احتمالا روسیه با ایران در پروژه های مختلفی به ازای دریافت نفت همکاری خواهد کرد.

بلافاصله اوپک مدعی شد ایران وروسیه با توافقی که انجام داده اند به دنبال آن هستند که قیمت نفت را تحت تاثیر قرار دهند . تلاش ایران و روسیه برای افزایش صادرات 500 هزار بشکه ای نفت می تواند منجر به کاهش شدید قیمت نفت شود. مسؤلان روسیه این موضوع را تکذیب کردند. وزیر نفت روسیه در واکنش به گفته های وزیر نفت ایران اعلام کرد کشورش خود صادر کننده نفت است و « هیچ برنامه ای برای واردات نفت از ایران ندارد . وی موضع خود را بار دیگر صریح ترمطرح کرده و اعلام کرد که « مطمئنا"»  نفت ایران به  روسیه وارد نخواهد شد و « روسیه خود تولید کننده نفت است وقصد ندارد نفت بخرد.»

تولید گاز طبیعی و مسیرهای انتقال

تلاش های وزرات صرفا" شامل افزایش جذب سرمایه خارجی وظرفیت  تولید نفت نیست . این روند شامل صنعت گاز نیز می شود.

گاز طبیعی در 20 تا 30 سال آینده به سوخت اصلی و جایگزین زغال سنگ تبدیل خواهد شد و پس از نفت دومین سوخت مورد استفاده خواهد بود. جمهوری اسلامی ایران از سال 2011 به بعد، نخستین کشور دارنده ذخایر اثبات شده گاز جهانی است .تکمیلی زنجیره ارزش از طریق توسعه صنایع پتروشیمی و صادرات گاز ، یکی از سیاست های کلان اقتصادی جمهوری اسلامی ایران حتی در شرایط تحریم است.

 بر این اساس ، دولت به شدت به دنبال افزایش استخراج گاز طبیعی است.اگرچه دولت در سال 1393 موفق شد تولید گاز کشور را بیش از 100 میلیون متر مکعب افزایش دهد، اما این  میزان جوابگوی افزایش مصرف داخل و صادرات نخواهد بود. بر این اساس ، ایران تلاش می کند صادرات گاز را 4 سال پس از رفع تحریم ها 7 برابر افزایش داده و به 200 میلیون متر مکعب در روز برساند . میزان تولید کنونی نیز طی 5 سال باید به 1.2 میلیارد متر مکعب در روز برسد، اما ایران برای بازسازی صنعت گاز 100 میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد که نیمی از آن باید توسط شرکت های خارجی تامین شود. در این چارچوب ، ایران به دنبال توسعه جغرافیای مبادلات انرژی خود است.

برای تحقق این هدف در دیدار وزرای نفت ایران و هند در حاشیه اوپک، این کشور بر تمایل خود برای مشارکت در پروژه های نفت و گاز ایران تاکید کرد. وزرای نفت دو کشور در مورد اکتشافی و تولیدی در ایران و امکان احداث خط لوله گازاز ایران به هند از مسیرهای گوناگون بحث و تبادل نظر کرند . وزیر انرژی هند اعلام کرد تعاملات تجاری با مقامات ایران به تصمیم غرب در مورد برنامه هسته ای ایرن وضرب الاجل پایان ژوئن مربوط  نمی شود . « مذاکرات تجاری یک روند ادامه دار است  وما صراحتا" موضع خود را به ایران اعلام کرده ایم ، اما به دقت نیز تحریم ها ی بین المللی را رصد می کنیم .» در حال حاضر ، مذاکرات میان شرکت « اان جی سی ودیش» هند با وزارت نفت در مورد فعالیت ای شرکت برای انجام اکتشافات بلوک فارسی که انون بینالود نامیده می شود ، در حال انجام است . بر اساس برآوردها ، میدان گازی « فرزاد ب »  که در سال 2008 توسط شرکت «اوی ال » هند کشف شد ، بیش از 21.86 تریلیون فوت مکعب ذخیره انرژی دارد که از این میزان، 12.8 تریلیون فوت مکعب گاز و 212 میلیون بشکه میعانات گازی است.

پاتریک پویانه ، مدیر ارشد اجرایی شرکت توتال نیز اعلام کرده در صورت برداشته شدن تحریم ها ، بازگشت توتال به ایران دست یافتنی است . این شرکت فرانسوی فعال دربخش انرژی ممکن اسن فعالیت خود در تاسیسات میعان  گاز طبیعی در ایران را که در سال 2009 رها کرده بود، دوباره از سر بگیرد . پویانه درکنفرانس جهانی گاز اعلام کرد « ما سابقه طولانی فعایت در ایرن داریم ما برخی از پروژه ها را با هم توسعه دادیم . ما درایران سابقه داریم . من می دانم توتال به صورت مطلوب مورد پذیرایی قرار خواهد گرفت اما در ابتدا باید ببینیم که در صحنه سیاسی چه اتفاقی می افتد».

ایران، علاوه بر جذب سرمایه گذاری به مسیرهای انتقال نیز توجه دارد . به گفته مدیر امور بین الملل شرکت ملی گاز ایران ،  این کشور به دنبال اتصال خطوط لوله گاز خود به روسیه واستفاده ا زخط لوله « ترکیش استریم » به منظور انتقال گاز طبیعی خود به بازار اروپا در آینده است. در کشور می توانند تجربیات و فناوری های خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند .به رغم این تحولات ، این حوزه با نوعی رقابت نیز همراه است. تهران و مسکو قصد دارند به بازار داخلی ترکیه نفوذ نفتی کنند؛ بازاری که عشق آباد و باکو نیز به دنبال آن هستند . اخیرا" شرکت دولتی گاز پروم روسیه، با شرکت گازی دولتی بوتاش ترکیه وبخش خصوصی این کشور، قرارداد گاز امضا کردند.

بر این اساس ، قرارداد ساخت خط لوله انتقال گاز روسیه به ترکیه نیز تا پایان سال جاری به امضا خواهد رسید. دو شرکت همچنین قصد دارند قرار دادی را در جهت ارائه تخفیف در خرید گاز به امضا برسانند.

شرکت گازپروم، همچنین به دنبال توسعه لوله انتقال گاز به آلمان نیز هست. بدین منظور بادداشت تفاهمی در کنفرانس اقتصادی بن المللی در سن پترزبورگ روسیه امضا شد که دبنا بر آن، میزان تحویل گاز به اتحادیه اروپا هر ساله پنجا و پنج متر مکعب افزایش خواهد یافت.

خط لوله نورث استریم برای اینکه اوکراین را به عنوان کشور ترانزیت کنار بگذارد، از زیردریای بالتیک ( به اروپا) کشیده خواهد شد.

در این شرایط، شرکت ملی گاز ایران، قائل به یک مسیر خاص برای صاردات گاز به اروپا نیست و همه گزینه های موجود را در نظر دارد.

هشت مسیر مختلف برای انتقال گاز ایران به اروپا وجود دارد.

در این شرایط، اگرچه ایران پیشنهاد افزایش صادرات گاز خود را به ترکیه داده، اما شرکت ملی نفت این حامل انرژی به کشورهای اروپایی خیلی اقتصادی نیست. بر این اساس با گاز 5 تا 6 دلاری احداث خط لوله 3000 کیلومتری به منظور انتقال گاز به اروپا از توجیه اقتصادی بالایی برخوردار نیست. وزیر نفت نیز معتقد است قیمت گاز در اروپا بسیار پایین است و انتقال گاز ایران به اروپا موانع قانونی و هزینه های زیاد مواجه است. برای مثال، اگر ایران بخواهد به اروپا گاز صادر کند، این انتقال اگر از طریق ترکیه باشد، مجبور است به این کشور حق ترانزیت بپردازد. ضمن اینکه اروپایی ها به دنبال خرید گاز ارزان از ایران هستند.

با این اوصاف، ایران به کشورهای حاشیه خلیج فارس و بازار این منطقه نیز توجه کرده است. در این چارچوب، ایران صادرات سی ان جی را به کشورهای حوزه خلیج فارس شروع کرده است. براساس جدیدترین قرارداد، ایران از طریق شرکت های بخش خصوصی، سی ان جی به ابوظبی صادر خواهد کرد. حجم درنظر گرفته شده برای صادرات، 19 میلیون متر مکعب است که تا 30 میلیون متر مکعب در روز افزایش خواهد یافت.

روند قیمت نفت وعوامل موثر آن

صد شصت وهفتمین اجلاس اوپک در وین در خرداد ماه، در اتریش برگزار شد. بررسی های قبل از اجلاس اوپک نشان می داد اوپک سطح فعلی عرضه نفت را تغییر نمی دهد. بنابراین، اوپک سطح صادرات 30 میلیون بشکه ای خود قبل را تغییر نداد. 12 عضو اوپک از جمله عراق و ایران درماه می، 31.58 میلیون بشکه نفت در روز صادر کرده اند که فراتر از سطح تعیین شده اوپک بوده است.

تصمیم اوپک به حفظ سطح تولید خود برای 6 ماه دیگر با وجود هشدارها در مورد عرضه بیش از حد نفت پس ازاندکی کاهش 2 درصد بالا رفت. تقویت ارزش دلار که اغلب قیمت کالاهای اساسی را کاهش می دهد نتوانست مانع از افزایش قیمت نفت برنت و نفت خام آمریکا شود، ولی میزان افزایش را محدود کرد. علت این بود که فعالان بازار تلاش می کرند کاهش هایی را که در قیمت نفت شروع شده بود، جبران کنند.

موضوع مهم تاثیر بازگشت نفت ایران به بازار نفت بر روی قیمت نفت است که می تواند چالش جدیدی را برای اوپک ایجاد کند . پس از اینکه اوپک سقف تولید خود را حفظ کرد، بار دیگر در بازار شدت گرفت، در این میان، وعده ایران مبنی بر افزایش صادرات خود نیز موجب کاهش قیمت نفت شد.هربشکه نفت برنت با 39 سنت کاهش، 62.92 دلار در هربشکه فروخته شده و نفت خام آمریکا با 45 سنت کاهش، 58.68 دلار درهربشکه معامله شد. نفت برنت با این کاهش بیشترین کاهش هفتگی از ماه مارس را ادامه داد.

نماینده ایران در اوپک گفته است که این کشور می تواند طی 6 ماه پس از برداشته شدن تحریم ها، حتی اگر قیمت ها هم پایین بیاید، صادرات خود را 2 برابر کند. بنابراین، رشد قیمت نفت که از ماه ژانویه آغاز شده بود، به علت بروز نشانه هایی مبنی بر ادامه تولید در بازار، تضعیف شد. بر اساس تحلیل بانک مورگان استنلی، غربی ها در نظر دارند مذاکرات هسته ای را با ایران تا 30 ژوئن به سرانجام برسانند و این امر به معنای افزایش احتمالی صادرات نفت ایران است و می تواند درکوتاه مدت، عامل مخالف برای بازار نفت به شمار رود.

تسلط اوپک بر بازار نفت

آمریکا همچنین تولید نفت «شیل» خود را که دستیابی به آن بسیار مشکل است، به شدت افزایش داده، به گونه ای که روزانه در حال استخراج حدود 5 میلیون بشکه نفت شیل است وبه همین دلیل، وابستگی این کشور به واردات نفت خام از غرب آسیا ( خاورمیانه ) کاهش قابل توجهی داشته است .به رغم حضور پر حجم نفت شیل در بازار جهانی، تصمیمات اوپک توانسته تا حدودی تولید نفت شیل را در آمریکا و دیگر نقاط جهان تحت فشار قرار دهد. در واقع این موضوع که اوپک در حال از دست دادن اثرگذاری خود و واگذاری آن به آمریکاست، نادرست است. اوپک، در نوامبر سال گذشته تصمیم گرفت با عدم کاهش سقف تولید خود و تداوم مازاد عرضه در بازار قیمت نفت را تا حدود زیادی کاهش دهد.

 این سیاست از یک سو، سهم اوپک را از بازارهای جهانی حفظ کرد و از سوی دیگر، تولید و استخراج نفت شیل که 2 تا 3 برابر نفت معمولی هزینه در بردارد را تا حدودی از محدوده صرفه اقتصادی خارج کرد. این سیاست در نشست اخیر اعضای اوپک نیز مورد تایید قرار گرفت.

در این چارچوب، اوپک اعلام کرد تا پایان امسال به دلیل کاهش تولید نفت آمریکا و افزایش تقاضای جهانی، عرضه وتقاضای نفت در جهان متعادل خواهد شد. بر این  اساس تقاضای جهانی در سال 2015 برای نفت اوپک به 29.3 میلیون بشکه در روز خواهد رسید که نسبت به سال 2014 به میزان 300 هزار بشکه بالاتر است. آمریکا در نیمه دوم سال جاری، برای حفظ سقف تولید نفت خود با مشکل مواجه خواه بود.

موسسه مالی «گلد من ساکس» نیز در جدیدترین گزارش خود نسبت به تصمیم اعضای اوپک مبنی بر حفظ سقف تولید در 30 میلیون بشکه، واکنش مثبت نشان داده است. این موسسه اعلام کرد انتظار ما از عربستان نیز تلاس برای حفظ سقف تولید اوپک در حدود 30 میلیون بشکه بود که این کار را به خوبی انجام داد. اگرچه تولید نفت شیل کاهش پیدا کرده، اما از تلاش های عربستان برای کاهش قیمت نفت سپاسگذاری می کنیم.

نتیجه گیری

هم زمان با تلاش گسترده دیپلماتیک برای دسترسی به اهداف مورد نظر در مذاکرات هسته ای، وزارت نفت نیز تلاش جدیدی برای حضور موثر در بازارهای جهانی نفت و گاز با هدف افزایش ظرفیت تولید، صادرات و انتقال نفت وگاز از خود بروز داده است. تبلور این تلاش ها در حضور وزیر نفت در اجلاس اخیر اوپک در وین و دیدار با شرکت های مهم سرمایه گذار در صنعت نفت و گاز و طرح خواسته ایران مبنی بر ایجاد آمادگی در اوپک برای حضور مجدد این کشور در بازار جهانی از طریق صادرات نفت و بدون تاثیرگذاری منفی در بازار در جهت کاهش قیمت نفت بود.

ضمن اینکه بازار از تحولات اقتصادی آمریکا، یعنی افزایش نرخ دلار وکاهش مصرف در چین نیز متاثربود. در این شرایط، حضور ایران دربازار نفت با توجه به تلاش اوپک برای حفظ سهم خود از بازار و کاهش قابل توجه قیمت نفت و درآمد کشورهای عضو، چالشی برای حفظ قیمت نفت و درآمد کشورهای عضو چالشی برای بازار و قیمت نفت خواهد بود.

در این میان برخی کارشناسان معتقدند با توجه به زمان بر بودن لغو تحریم ها و حضور ایران در بازار جهانی، ایران تا سال 2017 نخواهد توانست به ظرفیت تولید 4 میلیون بشکه در روز دست یابد . از سوی دیگر، کاهش تولید نفت شیل ومتشکل و راهبردی بودن تصمیمات اوپک در مقابل تولید کنندگان خرد نفت شیل، نشان از تداوم تسلط اوپک بر بازار نفت دارد.

ایران علاوه بر صنعت نفت  در صنعت گاز نیز مذاکرات جدیدی را با شرکت ها و کشورهایی مانند هند و روسیه برای  افزایش استخراج و انتقال گاز شروع کرده است.

به نظر می رسد در این زمینه، راهبرد منسجم و مشخصی تدوین نشده و در بین مدیران حوزه نفت وگاز، اختلاف دیدگاه وجود دارد. با وجود این ایران سعی دارد دسترسی خود به بازارها و مسیرهای انرژی را گسترش دهد و از این طریق، قدرت چانه زنی و موقعیت خود در بازار جهانی گاز را تقویت کند چرا که رقبای دیگر به خصوص روسیه، ترکمنستان  و آذربایجان، تلاش، برنامه و اقدامات قابل و توجهی را از خود بروز داده اند. به همین خاطر اخیرا "صادرات سی ان جی را به کشورهای حوزه خلیج فارس شروع کرده است. با این حال ، تکمیل زنجیره تولید ارزش افزوده و افزایش صادرات گاز طبیعی با موانعی همچون مصرف غیر بهینه انرژی در داخل کشور روبه روست.

 

 

 

 

 




:: برچسب‌ها: اقتصاد ,
:: بازدید از این مطلب : 2988
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
ن : میثم خسروی
ت : شنبه 12 تير 1395
.
مطالب مرتبط با این پست
می توانید دیدگاه خود را بنویسید


نام
آدرس ایمیل
وب سایت/بلاگ
:) :( ;) :D
;)) :X :? :P
:* =(( :O };-
:B /:) =DD :S
-) :-(( :-| :-))
نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

آپلود عکس دلخواه:








موضوعات
نویسندگان
آرشیو مطالب
مطالب تصادفی
مطالب پربازدید
چت باکس
تبادل لینک هوشمند
پشتیبانی