قاعده احسان در حقوق اسلامی بعنوان یکی از مسقطات ضمان قهری معرفی شده است.
بدین معنا گفته می شود اگر شخص به قصد نیکی به دیگران و با حسن نیت عملی انجام دهد و عمل وی بطور اتفاقی موجب ورود ضرر و زیان به دیگران شود اقدام کننده یا فاعل ضامن نیست .ملزم به جبران خسارت نمی باشد برای این قاعده مستنداتی ذکر نموده اند که مهمترین آن این آیه شریفه قرآن است که می فرماید ( و ما علی المحسنین من سبیل ) البته در این مورد به روایاتی نیز استناد می شود. عقل نیز مواخذه فرد محسن را قبیح می داند. در مورد سقوط ضمان به استناد قاعده احسان بین فقها اجماع وجود دارد. برای اینکه عمل فرد مصداق احسان شناخته شود و مشمول قاعده احسان گردد هم فاعل باید انگیزه و قصد محسنانه داشته باشد و هم فعل وی باید در واقع امر محسنانه شناخته شود، احسان بعلت مفهوم گسترده ای که دارد بر قواعد و ادله ضمان حکومت دارد و دامنه آنها را یا از می برد و محدود می کند.احسان علاوه بر اینکه می تواند به سود فرد محسن اسقاط ضمان کند به نفع او اثبات ضمان نیز می نماید. بدین معنا که فرد محسن می تواند به استناد با قاعده احسان خساراتی را که در نتیجه عمل محسانه اش به او وارد شده است مطالعه نماید. این مطالعه را هم از آیه قرآن که منبع احسان است و هم از روایات مربوطه در این باب بدان استناد می شود استفاده می کنیم. عقل نیز حکم می کند که جایز نسبت برفرد محسن به خاطر عمل محسنانه ای که انجام داده مشقت و سبیلی وارد شود. قواعد جایگزینی قاعده احسان برای اثبات ضمان از جمله قاعده حسبه قاعده ولایت عدول مومنین و .... نمی توانند نیاز مارا برای عدم استناد به قاعده احسان برآورده سازد، حداکثر کاربرد این قواعد اباحه تصرف در مال غیر و تبدیل ید عدوانی به ید غیر عدوانی است اما این قواعد از اثبات ضمان به نفع محسن عاجزند
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
